პავლე მოციქულის უნივერსალიზმი და ეროვნული იდენტობა

ავტორი გიორგი გვასალია

წყარო – ჟურნალი “გული გონიერი” No 25 (2024 წ.)

გლობალიზაციითა და ტექნოლოგიური წინსვლით წარმოდგენილი თანამედროვე ეპოქა სულ უფრო მწვავედ აჩენს ეროვნული იდენტობის პრობლემას. ამ პრობლემის გადაჭრის გზებსა და საშუალებებს სხვადასხვა სფეროში ეძებენ. სწორედ აქედან გამომდინარე, მრავალ მკვლევარს მიაჩნია, რომ დღეს ალბათ ისე, როგორც არასდროს, განსაკუთრებული ყურადღება უნდა გამახვილდეს ეროვნული იდენტობის კულტურულ ნიშნულზე. ეროვნული იდენტობის განსაზღვრისას აღებული კულტურული მდგენელის განსაზღვრა კი წარმოუდგენელია ერის რელიგიური მახასიათებლის გარეშე.

აღნიშნულიდან გამომდინარე, განსაკუთრებულ ყურადღებას იქცევს ქრისტიანული რელიგია, რომელიც თავიდანვე უნივერსალური ნიშნითაა გაცხადებული და ის ყველა ერის ერთი ჭეშმარიტების წიაღში ერთობის უცხადეს ელემენტებს შეიცავს. ახალი აღთქმის ეკლესიის დასაძირკვლებისთანავე ქრისტიანობამ ყველა ერს თანასწორობა ამცნო ჭეშმარიტების წიაღში და ეს მაუწყებლობა ყველა ენაზე ქადაგებას, ყველა კულტურასთან მისვლასა და მახარობლობას ნიშნავს. თავიდანვე ქრისტეს ეკლესია ყველა ერის ერთობის მიღმა გულისხმობს არა ეროვნული იდენტობის გაუქმებას, არამედ მათი შენარჩუნებით სასწაულებრივი ერთობის დამკვიდრებას. ზემოთ თქმული, გარკვეულწილად, საეჭვოა ზოგიერთისათვის და, შეიძლება ითქვას, მათ ერთადერთ მყარ არგუმენტს წმინდა პავლე მოციქულის სიტყვები წარმოადგენს, რომელშიც ქრისტიანული უნივერსალიზმი საკმაოდ მკაფიოდ არის გამოთქმული. აი, წმინდა მოციქულის სიტყვები, რომლებიც ზოგი ქრისტიანისათვის ერთგვარი კოსმოპოლიტური შინაარსით არის გააზრებული: „ყველანი ღვთის შვილები ხართ იესო ქრისტეს რწმენით. ვინაიდან ყველანი, ვინც ქრისტეში მოინათლეთ, ქრისტეთივე შეიმოსენით. აღარ არის იუდეველი, აღარც ბერძენი, აღარც მონა და აღარც თავისუფალი, აღარც მამრი და აღარც მდედრი, რადგანაც ყველანი ერთი ხართ ქრისტე იესოში. ხოლო თუ ქრისტესნი ხართ, მაშასადამე, აბრაამის თესლი ხართ და, აღთქმის თანახმად, – მემკვიდრენიც.“1 ამდენად, როდესაც პავლე მოციქული ამბობს, რომ ქრისტეში არც იუდეველია და არც ბერძენი, არც კაცი და არც ქალი, ის სვამს კითხვას, რომელსაც დღეს ქრისტიანულ სივრცეში ეროვნული იდენტობის განსაზღვრის, ამ იდენტობის შენახვისა თუ დაცვის წინააღმდეგ სრულიად არამართებულად და უარგუმენტოდ იყენებენ. მართლაც, ინარჩუნებს და ინახავს თუ არა ეროვნულ იდენტობას ქრისტიანული სივრცე? ქრისტეს ეკლესიაში ეროვნული იდენტობა არის თუ არა დაბრკოლება ქრისტეში მოსაპოვებელი თავისუფლების გზაზე? როგორც აღვნიშნეთ, წმინდა პავლეს ამ სიტყვებზე დაყრდნობით ზოგიერთი სრულიად არამართებულად ცდილობს დაგვანახოს ის, რომ თითქოს ქრისტეს მოციქული გვასწავლის ადამიანთა შორის ყველა განსხვავების წაშლას, უპირველეს ყოვლისა კი, ერებსა, (ებრაელსა და წარმართს) თავისუფალსა და მონას (სოციალურ ფენებს) შორის. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, მოყვანილი ციტატის არამართებულ გააზრებას კოსმოპოლიტიზმამდე და სოციალურ უტოპიამდე მივყავართ. ქვემოთ სწორედ სამოციქულო სწავლების ამ არამართებული გააზრების შესახებ ვისაუბრებთ. უწინარეს ყოვლისა, აღვნიშნოთ ის, რომ ქრისტიანობისათვის ძველი აღთქმის სივრცეში რჩეულობის ნიშნით ერთი ერი ხასიათდებოდა და ეს რჩეულობა, ეპოქის თავისებურებიდან გამომდინარე, რელიგიურობასთან ერთად, ეროვნულ ნიშნულსაც ითვალისწინებდა. ამ თავისებურების აუცილებლობასთან დაკავშირებით ახლა სიტყვას არ დავძრავთ, რადგან მასზე მსჯელობა სხვა საკითხზე გადაგვიყვანს და ძირითად თემას დაგვაშორებს. ჩვენთვის საინტერესო კუთხით კი აღვნიშნოთ ის, რომ ძველ ისრაელს „ღვთის შვილი“ ეწოდება.2 წმინდა პავლეს მოღვაწეობის პერიოდში სწორედ ამიტომ ცდილობდნენ გალატელი ქრისტიანების დარწმუნებას იმაში, რომ წინადაცვეთა ხსნის აუცილებელი წინაპირობა იყო, რადგან ისრაელისათვის წარმოადგენდა რელიგიურ აქტს, რომლის შედეგადაც ადამიანი ამ ერის წევრი ხდებოდა. ამ მოსაზრების გასაქარწყლებლად და გალატელების ჭეშმარიტებაში დასარწმუნებლად წმინდა პავლე საუბრობს ნათლისღების შესახებ, რომელიც თავის დროზე თვითონ გალატელებს ჰქონდათ წაკითხული ან მოსმენილი. ნათლობისას მოხდა ახლიდან შობა. შესაბამისად, ქრისტეს წიაღში, ანუ ნათლობისას, ყველა ნიშანი, რომელიც განასხვავებს ერთ ეროვნულ სხეულს მეორისგან, გაუქმებულია, რადგან სულში ასეთი ნიშნები არ არსებობს! ამრიგად, წმინდა პავლე აღნიშნავს: თქვენ ყველანი ღვთის შვილები ხართ იესო ქრისტეს რწმენით. აქ პავლე მოციქული იმ ძეობის პატივს განუკუთვნებს ყველას, რომელიც ძველი აღთქმის ეპოქაში მხოლოდ ერთი ერის ფარგლებში იყო მოქცეული და არსად მოითხოვს ეროვნული იდენტობის მოსპობას ეკლესიის წიაღში. სხვაგვარად როგორ შეიძლება გაგებულ იქნეს ჩამონათვალი წმინდა პავლეს მოყვანილ ციტატაში? ამ ციტატაში მიმდევრობით იხსენიება იუდეველი და ბერძენი, მონა და თავისუფალი, მამრი და მდედრი და, ბოლოს, ერთ მთლიანობაშია განსხვავებულობის გაუქმების შესახებ საუბარი. თუკი ებრაელსა და ელინს შორის განსხვავების გაუქმებას ეროვნული იდენტობის უარყოფის საპირწონედ დავდებთ და მას ამქვეყნიური პარამეტრებით გავიაზრებთ, მაშინ მოგვიწევს იგივე ვთქვათ მონასა და თავისუფალზე, მამაკაცსა და დედაკაცზე. თუმცა წმინდა პავლეს ეპისტოლეებში არსად ჩანს ეკლესიის სოციალიზაციისადმი მოწოდება ან სულაც სქესთა შორის განსხვავების მოსპობის მითითება. მთელი შინაარსი წმინდა პავლეს გალატელებისადმი მიწერილი ეპისტოლის მოყვანილი მონაკვეთისა გულისხმობს მხოლოდ სულიერი მიმართულებით განსხვავებათა ლიკვიდაციას და არამც და არამც მიწიერი თვალსაზრისით. ქრისტეში ნათლობით ხდება არა ხორციელებისაგან განთავისუფლება, არამედ მასზე ამაღლება და უფრო დიდი რეალობის დანახვა, უფრო მეტი სივრცისაკენ სვლა. პავლე მოციქულის მისიონერული ეპისტოლეებიდან გამომდინარე, მცდელობა იმის დასკვნისა, რომ სარწმუნოებრივი ნიშნით ის ეროვნული იდენტობის წინააღმდეგ ილაშქრებს ან, სულაც, დაშვება იმისა, რომ ქრისტიანობა წმინდა პავლესათვის ეროვნული იდენტობის უგულებელყოფას გულისხმობს, სხვა არაფერია, თუ არა ამ მოციქულის პლოტინეს გვერდით დაყენება, რომლის შესახებაც მისი მოწაფე პორფირიუსი მიუთითებს: „ფილოსოფოს პლოტინს, ჩვენს თანამედროვეს, თითქოს რცხვენოდა, რომ სხეულში იყო. და, ამ დამოკიდებულების გამო, მას არ უყვარდა საუბარი არც თავის წარმომავლობაზე, არც მშობლებსა და არც სამშობლოზე.“3 ეს ის პავლეა, რომელიც თავისი მიმართვით წარმოაჩენს, რომ ის არის „იუდეველი კაცი, კილიკიის ტარსოსში შობილი, ამ ქალაქში გამალიელის ფერხთით აღზრდილი და მამათა რჯულში ზედმიწევნით განსწავლული…“4 ცხადია, წმინდა პავლე ამას შექმნილი სიტუაციიდან გამომდინარე განაცხადებს და, ამასთან, რელიგიური მოტივაციითაც, მაგრამ არა ჭეშმარიტების დაფარვის ან მი­სი კორექტირების მიზნით, არამედ იმის გათვალისწინებით, რომ საეკლესიო მისიონერობა და მისი სამოციქულო ღვაწლი სხვა სფეროს განეფინება და ის არ ექიშპება მიწაზე ასახულ საზოგადოებრივ თუ ეროვნულ იდენტობას. მოციქული, როდესაც ამას საჭიროდ თვლის, ხაზს უსვამს თავის წარმომავლობას და ამით ოდნავადაც არ აყენებს ჩრდილს ქრისტიანულ უნივერსალიზმს. პავლე მოციქულის სწავლების თანახმად, თუ ადამიანი ქრისტეს ეკუთვნის, მაშინ ის მისი „მოდგმის“ სულიერ სივრცეში ექცევა. ამ მოდგმის სულიერ მნიშვნელობაზე უკვე მინიშნებული იყო თავად ბიბლიურ ტექსტში, როდესაც აბრაამთან დაკავშირებით ნათქვამია, რომ მასში „ყველა ერი იქნება კურთხეული“.5 უფრო მეტიც, როდესაც წმინდა წერილში აბრაამის სახელი განმარტებულია როგორც „მრავალი ერის მამა,“ მისი ინდივიდუალური სხეული იცვლება ქრისტეს სხეულზე სულიერი მითითებით, რომლის ნაწილია ყველა მონათლული. ახლა ისინი ქრისტეშემოსილები არიან და ამ ერთობაში იმყოფებიან. სულიერად „ქრისტეს სხეულში“ ყოფნით სხვადასხვა ერი, განსხვავებული სოციალური კუთვნილების მქონე წრეები თუ ცალკეული ადამიანები, ხდებიან ერთნი და, ამგვარად, აბრაამისა და ღვთის შვილების მემკვიდრეებიც (მიცემული აღთქმის მიხედვით). ამდენად, პავლე მოციქულს სურს, რომ დაასრულოს თავისი ადრე გამოთქმული მოსაზრება ღვთის შვილების შესახებ და მსმენელები დაარწმუნოს, რომ ქრისტესაგან მიღებული ძეობის პატივი და ღირსება არ ახდენს გავლენას მათ გარეგნულ მდგომარეობაზე; ყველა მათგანს, არ აქვს მნიშვნელობა, ვინ არიან ისინი თავიანთი მდგომარეობით, საზოგადოებრივი კუთვნილებითა თუ სქესის მიხედვით, მიეცემა ღვთის მადლი, რადგან ყველა ერთიანდება ქრისტეს ერთ მისტიკურ სხეულში. ნათლობისას ეთნიკურობის, სქესთა შორის განსხვავებულობისა და სოციალური კლასის ნიშნები იშლება და ადამიანის არსის უნიკალურობასა და უნივერსალურობამდე ამაღლება ხდება აქ ალეგორია, რომელიც ლოგოცენტრული დისკურსის ნიშნით არის წარმოდგენილი, აერთიანებს როგორც გენდერულ, ისე ეთნიკურ იდენტობას, როგორც მეორეხარისხოვანს მარადიული ლოგოსისაკენ მიმართულ ერთობაში. ეთნიკურობისადმი ამ დამოკიდებულებას წმინდა პავლე ხედავდა ელინურ მისწრაფებაში, გაეერთიანებინა ყველა კულტურა და ერი ერთი ნიშნის ქვეშ, მაგრამ ქრისტეს მოციქული ამ ერთობისა და განსხვავებულობის ლიკვიდაციას ხედავს არა მიწიერ პარამეტრებში, არამედ უნივერსალურ სიბრტყეზე, ნათლისღებით ქრისტეში ერთობაში. ის ერთობასთან, განსხვავებათა ლიკვიდაციასთან დაკავშირებით საუბრობს მხოლოდ სულიერი ნიშნებით და არ ეწინააღმდეგება, არ ემტერება ეროვნული იდენტობის მიწიერ, კულტურულ გამოვლინებას. წმინდა პავლე მოციქულის ციტირებული მონაკვეთის ჩვენ მიერ დანახული ინტერპრეტაცია ამ საოცარი მოციქულის კიდევ ერთ ციტატაზე გვამახვილებინებს ყურადღებას და, რაც ძლიერ მნიშვნელოვანია, მასაც ანალოგიურ დასკვნამდე მივყავართ. კერძოდ, პავლე მოციქული გალატელებს წერს: „ვინაიდან მე რჯულით მოვკვდი რჯულისათვის, რათა ვიცოც­ხლო ღვთისათვის. ქრისტესთან ერთად ვეცვი ჯვარს, და მე კი აღარა ვცოცხლობ, არამედ ქრისტე ცოცხლობს ჩემში, ხოლო თუ ახლა ხორციელად ვცოცხლობ, რწმენითა ვცოცხლობ ღვთის ძეში, რომელმაც შემიყვარა მე და თავისი თავი მისცა ჩემთვის.“6 რას ნიშნავს რჯულით რჯულისათვის სიკვდილი? წმინდა პავლეს ამ სიტყვების გაგება მხოლოდ ალეგორიულად შეიძლება, რომლის თანახმადაც, ავტორი ერთმანეთს უპირისპირებს სულიერ და ხორციელ რჯულს, ანუ რჯულს, რომელიც პირადად მას ესმის და იაზრებს, უპირისპირებს იმ რჯულს, როგორც მას იაზრებენ მის ეპოქაში მცხოვრები თანამემამულეები. წმინდა პავლეს მთელი მსჯელობა ეფუძნება იმას, რომ არსებობს „რწმენის რჯული,“7 რომლისათვისაც უცხოა ფიზიკური რიტუალების ამაო აღსრულება და რაღაცა ფიზიკური გენეალოგიისადმი კუთვნილებით ეროვნული იდენტობით მოქადულობა. ჭეშმარიტი რჯული არის გარეგანი რჯულის სულიერი, ალეგორიული, შინაგანი ინტერპრეტაცია. წმინდა პავლეს არგუმენტი ამ შემთხვევაში ზუსტად იგივეა, რაც სხვა ქრისტოლოგიურ ტექსტებში. ქრისტეს ჯვარცმასა და აღდგომაში მოცემულია სულიერი გასაღები და საიდუმლოებრივი ცვლილება, რომელთა კვალობაზეც ნაუწყებია რჯულის ჭეშმარიტი მნიშვნელობა. პავლე მოციქული კვდება კანონის ძველი გაგებისათვის, რომლის გარეგნული დაცვითაც მიაჩნიათ, რომ ნამდვილ ისრაელიანად იდენტიფიცირდებიან. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ახალმა რჯულმა, „რწმენის რჯულმა“ ღმერთთან ერთობის სულიერი გააზრება მოგვცა და სწორედ ამ სივრცეშია ახლა საძებნი ნამდვილი ისრაელიანი. ფიზიკურ განზომილებაში წინადაც­ვეთა სრულდებოდა როგორც ღმერთის ძეობის ნიშანი. ახლა ღვთის ძეობა იესო ქრისტეში მოიცემა და ის ცდება ეროვნულ ნიშნებს. ეროვნული იდენტობის მატარებელი ვეღარ იქნება ის, რაც სულიერს უკავშირდება. ახლა ეს ეროვნული იდენტობა სხვა ერების იდენტობის გვერდით დგება, რადგან ამ სულიერი რჯულით იწყება ერთობა ქრისტეში. ხდება სხვადასხვათა გათანაბრება და არა მათი გაუქმება. ახლა ერთობა ცალკეულთა მოქადულობას გამორიცხავს და არა ინდივიდუალობის უგულებელყოფას. რჯულისათვის სიკვდილი პავლე მოციქულთან წმინდა რელიგიური ასპექტითაა მოცემული და ოდნავადაც არ უკავშირდება ისრაელის ეროვნული იდენტობის გაცნობიერებას. აქ ამ ერის მიერ რელიგიური მდგენელის მიმართებაზეა საუბარი, რამაც აუცილებლად ახლებური იდენტობრივი გააზრება უნდა მისცეს ისრაელიანს, როგორც ამ ერის შვილს. მისი რელიგია ახლა ქრისტეშია საძიებელი არა ეროვნული იდენტობის უარყოფის, არამედ სწორედ ამ იდენტობის უფრო ღრმად გააზრების ნიშნით. სწორედ ამიტომაც, პავლე მოციქული არ მოერიდება იმას, რომ ხმამაღლა თქვას თანატომელებზე: ისინი არიან ის ფესვი, რომელსაც ველური ზეთისხილი დაემყნო. წმინდა პავლესეული ეს ფესვი კი არ ხმება, არამედ მასზე დამყნობილს ასაზრდოებს და მის რტოთა სიცოცხლისუნარიანობას მათივე რწმენა განაპირობებს.8 კაცობრიობა წმინდა პავლესათვის გააზრებულია როგორც ერთი ხე, რომლის ფესვი ქრისტეა, სხვადასხვა ერი კი – ტოტებია. ამ ხეზე საუბარი მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეიძლება, თუკი ტოტების სიმრავლეზე ისაუბრებს ქრისტეს მოციქული. ტოტების სიმრავლითაა ეს ხე დანახული და, ამდენად, წმინდა პავლესათვის ის ფესვი, რომელიც ქრისტეა, ეროვნული ნიშნით განსხვავებას კი არ აუქმებს, არამედ ერთი მაცხონებელი საკვებით კვებას იწყებს. გარდა ამისა, ნიშნავს თუ არა ეს, რომ ახალ აღთქმაში ზოგიერთი ადამიანი თუ ერი, ძველი აღთქმის ისრაელის ნაცვლად ღვთის რჩეული ერი უნდა გახდეს? – არამც და არამც! ახლა ყველა ერი თანასწორია ქრისტეში. ამდენად, პავლე მოციქულის ეპისტოლეებიდან ვერანაირად ვერ დავასკვნით, რომ ის მოუწოდებდა რაღაცა კულტურული ერთფეროვნებისაკენ. როდესაც მოციქული საუბრობს რჯულის დაცვის საჭიროების დასასრულზე, აქ ის გულისხმობს ოდენ რელიგიურ ელემენტს, რომელიც აღარ არის საჭირო ცხონების გზაზე. წინადაცვეთის აუცილებლობის გაუქმება ნიშნავს მხოლოდ ნაციონალური ნიშნით რჩეულობის ნიშნის დასასრულს ჭეშმარიტების ფლობის სივრცეში და ის არ ეხება ისრაელიანის ეროვნული იდენტობის განსაზღვრის ელემენტს. წინადაცვეთის გაუქმება, ძველი ისრაელის რჯულის დასრულება, მიმართულია მესიანური მსახურების გათვითცნობიერებისა და მიღებისაკენ, ამასთან, ის რელიგიური აქტია და არა ეროვნული თვითმყოფადობის წინააღმდეგ მიმართული მოქმედება. აქ ერთი ერის რჩეულობის ახალი ერის რჩეულობით ჩანაცვლება ხდება და არა რომელიმე ეროვნული იდენტობის უგულებელყოფა. წმინდა პავლეს მოწოდება რჯულის აღსრულების დასრულებასთან დაკავშირებით ახალი ისრაელის დაბადებას გულისხმობს, რომელშიც კი არ ისპობა ძველი ისრაელი, არამედ გრძელდება ქრისტესმიერ მოტანილი ჭეშმარიტების სისავსე; აქ უკ­ვე რჩეულობის ნაციონალური ნიშანი მოხსნილია, მაგრამ ხალხს ეროვნული იდენტობის ყველა სხვა მახასიათებელი შენარჩუნებული აქვს. ქრისტესმიერ სისავსეში უნდა დაინახოს ახლა თავი ძველმა ისრაელმა და აქ იპოვოს საკუთარი ეროვნული იდენტობა. შესანიშნავად აღნიშნავს პავლე მოციქულის ეპისტოლეების ცნობილი მკვლევარი: „პავლე არ ამტკიცებდა, რომ ქრისტიანებმა უნდა დაკარგონ თავიანთი კულტურული იდენტობა, როგორც ებრაელებმა ან წარმართებმა, და იქცნენ ახალ კაცობრიობად.9 პავლე მოციქულის ეპისტოლეები გვიჩვენებს, რომ ის ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა თავისი ეროვნული იდენტობისადმი კუთვნილების სრული გააზრებითა და გაშინაარსებით. მისი მისიონერული მოღვაწეობა იყო ერთგვარი ჩვენება თანამემამულეებისადმი იმისა, რომ ქრისტიანობა არ უპირისპირდება კულტურულ სივრცეს, როგორც ეროვნული იდენტობის შენარჩუნების გარანტს ისრაელიანთათვის. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, წმინდა პავლე თანამემამულეებს ქრისტიანობას ამცნობს არა როგორც ეროვნული იდენტობის დათმობის ალტერნატივას, არამედ როგორც ამ იდენტობის გააზრებისა და დაცვის ღვთაებრივ საშუალებას, იმდენად ღვთაებრივს, რამდენადაც ის მოცემულია ისრაელიანთა მამამთავრებისა და დიდი წინაპრების ცხოვრებაში. პავლე მოციქულის მოღვაწეობა მოტივირებული გახლდათ არა ანომალიური ფსიქოლოგიური მდგომარეობით, არამედ მთელი რიგი პრობლემებითა და იდეებით, რომლებიც ეფუძნებოდა მისი ეპოქის კულტურულ და რელიგიურ მდგომარეობას. წმინდა პავლეს პოზიცია არ უკავ­შირდება მხოლოდ ქრისტიანული ჭეშმარიტების ქადაგებას, არამედ ის, როგორც ნამდვილი ისრაელიანი და მოშურნე ფარისეველი, ხედავს ებრაული კულტურის კრიზისს, საიდანაც გამოსავალია ის შესაძლებლობა, რომელიც იესო ნაზარეველმა თავისიანებს მოუტანა, ანუ იმ უწყების ხელახლა წაკითხვის აუცილებლობა, რომელიც საუკუნეების განმავლობაში პავლე მოციქულის თანამემამულეებს ეროვნული იდენტობის საფუძვლად მიაჩნდათ. ამ უწყების მართებულად გააზრება მათ მიიყვანს ჭეშმარიტების გააზრებამდე და იმის დანახვამდე, რომ ისრაელიანთა მესიანურ მოლოდინში ამოტვიფრული ეროვნული მისია მხოლოდ იესო ნაზარეველის უწყების შუქზე შეიძლება იქნეს მართებულად დანახული და, შესაბამისად, მხოლოდ ამ გზით იქნება შესაძლებელი საკუთარი ეროვნული იდენტობის მართებული მდგენელის კვლავ გააზრება. ქრისტიანობა გაგებულ უნდა იქნეს, როგორც ჭეშმარიტება, რომლისადმი მსახურება აღარ ხდება ოდენ ეროვნული ნიშნით. ამასთან ერთად, ქრისტიანობა არ იგონებს ახალ ერს და მას არ აფუძნებს ძველ ერზე, არამედ ის ეროვნული თვითშეგნების სრულ შენარჩუნებას გულისხმობს. სიახლე შემოდის მხოლოდ სულიერ ასპექტში და ის აისახება ჭეშმარიტებისაკენ მოწოდებული ყველა ერის კულტურულ სივრცეში. სწორედ ამ აზრითაა აღძრული წმინდა პავლე, როდესაც ხმამაღლა აცხადებს: „ვისურვებდი თვითონვე ვყოფილიყავი შეჩვენებული და ქრისტესაგან მოკვეთილი ჩემი ძმების, ჩემი სისხლისა და ხორცის გამო, რომლებიც არიან ისრაელიტნი და შვილობაც ეკუთვნით, დიდებაც, აღთქმანიც და რჯულდებაც, მსახურებაც და დაპირებაც. მათნივე არიან მამანი და ხორციელად მათგანაა ქრისტე, ღმერთი, ყველაზე ამაღლებული და უკუნისამდე კურთხეული. ამინ.“10 წმინდა პავლეს ეს სიტყვები არა მარტო როგორც ისრაელიანის თვითიდენტიფიკაციის გამოხატულებაა, არამედ ისმის როგორც მძლავრი სამისიონერო სიტყვა, რომელიც მიმართულია არა მხოლოდ თანამემამულეებისადმი, არამედ მთელი საეკლესიო სისავსის გასაგონად. ამ სიტყვებში ჩანს ის მთავარი, რომელიც უნდა მოისმინოს როგორც ისრაელის შვილმა, ასევე წარმართმა. წარმართისათვის ამ უწყების სივრცეში იხსნება ჭეშმარიტების დიდებულება, ხოლო ისრაელიანისათვის დასტურდება მისი მოლოდინი ისე, რომ არსადაა უარყოფილი ეროვნული იდენტობის ნიშნული. პირიქით, პავლე მოციქული ამ უწყებით თანამემამულეებს ეროვნული იდენტობის გააზრების ნამდვილ საზომს სთავაზობს. კი არ აუქმებს, არამედ მართებულად იაზრებს ისრაელის წიაღში არსებულს. თამამად შეიძლება ითქვას, რომ პავლე მოციქული მთელ თავის სამისიონერო მოღვაწეობასა და დისკუსიებში წარმოაჩენს არა მხოლოდ ებრაული იდენტობის, არამედ, ზოგადად, იდენტობისადმი ნამდვილ, ქრისტიანულ დამოკიდებულებას. ყველა პარადოქსი და ოქსიმორონი იდენტობის შესახებ, რომლებიც წარმოიქმნება პავლე მოციქულის ეპისტოლეების შესწავლის შედეგად, მამაკაცებს ან ქალებს, თავისუფლებსა თუ მონებს, ებრაელებს თუ ბერძნებს და, ზოგადად, ყველა ადამიანს, გვიბიძგებს გაცხადებული ჭეშმარიტების შუქზე იდენტობის განსაზღვრისას კულტურული სირთულეების უფრო ღრმად გააზრებისაკენ დავიწყოთ სვლა.

თანამედროვე სამეცნიერო ლიტერატურაში ხშირად ფიქსირდება ხოლმე მოსაზრება იმასთან დაკავშირებით, რომ ქრისტიანობის განსაკუთრებულობაა, – ზრუნავდეს ყველა ერზე, ხოლო იუდაიზმის განსაკუთრებულობაა, – სხვას არ ეხებოდეს. დავა ამ საკითხთან მიმართებით სხვადასხვა კუთხით მიმდინარეობს. ზოგიერთს მიაჩნია, რომ იუდეური კარჩაკეტილობის მიღმა სხვისი სიძულვილის, ხოლო ქრისტიანული ხელგაშლილობის უკან კი კულტურულ-რელიგიური ექსპანსიის საშიშროება იმალება და ორივე ეს მომენტი ისტორიულადაც დასტურდება. მართლაც, რაბინული იუდაიზმის თანახმად, ისრაელიანის ხსნისათვის აუცილებელია თანახში მოცემული 613 მცნების შესრულება, ხოლო სხვა ერის წარმომადგენლისათვის მხოლოდ ნოესთან მიცემული შვიდი მცნების შესრულებაა მნიშვნელოვანი. ებრაული თეოლოგია მიიჩნევს, რომ ისრაელიანი არის ის ერი, რომელიც სამღვდელო მსახურებას აღასრულებს სხვა ერების მაგიერ. ცხადია, განსაკუთრებულობის ქედმაღლური ცდუნება ასეთ ხედვაში იოლადაა რეალიზებადი, მაგრამ ნამდვილად არ იგულისხმება ცდუნება „წმინდა ძალადობისა“, რომლის მიზანია ძალმომრეობით, იქნება ეს მახვილით, დაცინვითა თუ მოსყიდვით რაიმეს შეცვლა. იუდაიზმისათვის უცხოა სამყაროს დეკულტურიზაცია ახალი ეროვნული თუ კულტურული იდენტობის სახელით. თავის მხრივ, ქრისტიანობა არის რელიგია, რომელიც მიიჩნევს, რომ ყველასთვის არის საჭირო იესო ქრისტეს რწმენა და ეკლესიაში მასთან ერთობისაკენ სვლა. ქრისტიანობისათვისაც ყოვლად უცხოა რაიმე სახის ძალადობით რელიგიურ-კულტურული ექსპანსია (რელიგიური ომები, რომლებიც ისტორიაში ფიქსირდება, პროვოცირებულია არა ქრისტიანული მოძღვრების, არამედ პოლიტიკური ინტერესებით, როდესაც ქრისტიანობას მხოლოდ ნამდვილი ზრახვების საფარველად იყენებდნენ). იუდეური წიაღიდან წამოსული სავლე, რომელიც თავისი ერის იდენტობის განმსაზღვრელი უმნიშვნელოვანესი ელემენტის, ეროვნული რელიგიის, მოშურნე დამცველი იყო, ქრისტეში ხედავს რაღაცა ისეთს, რაც მთელ მის ძველ მოშურნეობას სულიერ საზრისს სძენს და საზოგადოების წინაშე პავლედ წარმდგარი ქრისტეს ეს მოციქული ილაშქრებს არა ეროვნული იდენტობის გააზრების წინააღმდეგ, არამედ ქრისტიანობაში ხედავს ამ იდენტობის სულიერ და ისტორიულ შინაარსს. წმინდა პავლე სრულყოფილად წარმოადგენს როგორც მისი ერისათვის დამახასიათებელ რელიგიურ ხედვას, როდესაც სხვა ერებისადმი კულტურულ ტოლერანტობას იჩენს, ასევე ქრისტიანობისათვის დამახასიათებელ უნივერსალიზმს მაშინ, როდესაც განკაცებული ღმერთის მიერ მოტანილი ჭეშმარიტების შუქზე ყველა ერის ერთობას ქრისტეს ეკლესიაში ხედავს. ამდენად, წმინდა პავლეს ქრისტიანული უნივერსალიზმი მიმართულია ახალი ისრაელის რელიგიური მდგენელის განსაზღვრისაკენ, სადაც სხვადასხვა ერი ეროვნული ნიშნით კი არ უპირატესობს, არამედ ერთიანდება. ქრისტიანობა პავლე მოციქულთან იდენტობის მაფორმირებელი ფაქტორია და არა უპირატესობის მაჩვენებელი. თუკი ძველი ისრაელისათვის რჩეულობა რელიგიურ სფეროში უპირატესობას გულისხმობდა, ახალი ისრაელისათვის ეროვნულ ნიშნულს უპირატესობა არ აქვს, მაგრამ არც ეროვნულობის ნიშანიუქმდება. პავლესეულ ერთობაში არ და ვერ ისპობა ეროვნული თვითცნობიერება, რადგან ქრისტეს მისტიკურ სხეულში ერთობის სასწაული ერთფეროვან ხალხს კი არა, მრავალფეროვნებაში მიღწეულ ერთობას გულისხმობს. წმინდა პავლეს მისიონერობა ეროვნული თვითშეგნების მოსპობისა და რაიმე სახის ეროვნული იდენტობის კულტურული გამომხატველის წინააღმდეგ რომ ყოფილიყო მიმართული, მაშინ მისი მთელი მოღვაწეობა კოლონიზატორული მისიონერობის რეალიზება იქნებოდა და სხვა არაფერი. პავლე მოციქულის მითითება უნივერსალიზმის შესახებ, რომელიც ყველა ერისაკენაა მიმართული, გულისხმობს ერთ საეკლესიო სივრცეში ოდენ რწმენით ერთობას. წმინდა პავლე ამ ნიშნით იმეორებს მთელი სამოციქულო დასის გამოცდილებას, რომლის თანახმადაც, მიუხედავად სულთმოფენობის სასწაულებრივი მოვლენის შემდეგ მთელი სამყაროს წინაშე სახარებისეული ჭეშმარიტების დამოწმებისა, არსად, არც ერთ მოციქულს არასოდეს გაულაშქრია ეროვნული იდენტობის გააზრების წინააღმდეგ და ქრისტეს სახელით არ უარუყვია ეროვნული იდენტობის კულტურული გამოხატულება.

1. გალ. 3: 26-29;

2. 2 რჯლ. 14:1 (საკმაოდ ბევრ სხვა ადგილასაც ისრაელი ამ პატივითაა აღჭურვილი);

3. Диоген Лаэртский, О жизни, учениях и изречениях знаменитых философов / 2-е изд., испр. – М.: Издательство «Мысль», 1986. С. 45

4. საქმ. 22: 3;

5. დაბ. 12: 3;

6. გალ. 2: 19-20

7. რომ. 3: 27;

8. რომ. 11: 17-24;

9. Meeks, Wayne, ed. 1972. The Writings of St. Paul. Norton Critical Editions. New York: W. W. & Norton. P. 277-288;

10. რომ. 9: 3-5;